TARİHÇE

 

BİRLİĞİMİZİN KURULUŞU

1972 yılı Nisan ayında 21 Mahalli İdare tarafından(İl Özel İdaresi, 8 Belediye ve 12 Köy Muhtarlığı)  T.C. Niğde İli Halıcılığı Geliştirme ve Yayma Birliği adıyla kurulmuştur.  1 Ağustos 1972 tarihinde de faaliyetlerine başlamıştır.

1992 yılında yapılan tüzük değişikliği ile T.C. Niğde Mahalli İdareler Halıcılık, El Sanatlarını Geliştirme ve Yayma Birliği  adıyla faaliyetlerine devam etmektedir. Birliğimize üye mahalli idare sayısı 56’dır. (İl Özel İdaresi, 21 Belediye,34 Köy)

Birliğimizin kuruluş amacı ; başta kırsal bölgeler olmak üzere yerleşim birimlerinde halı atölyeleri açarak istihdama katkıda bulunmak ve çalışanlarına gelir sağlamak, geleneksel sanatlarımızdan olan el halıcılığımızın korunmasına ve tanıtımına katkıda bulunmak olarak özetlenebilir.

Birlik tarafından Halk Eğitimi Merkezi  Müdürlükleri ile  beraber talep olan yerleşim yerlerine el halısı kursları açılmaktadır. Kurslarda firmalara fason üretim yapılmaktadır. Firmalar tarafından verilen malzemelerle usta öğretici kontrolünde kursiyerler tarafından el halısı dokunmaktadır.

Kursiyer kadınlar bir yandan  geleneksel el sanatlarımızdan olan halıcılığımızı öğrenerek yaşatmaya çalışırken  diğer taraftan aile bütçelerine katkı sağlamaktadırlar. Dokunan halılar üç firma tarafından yurt içi ve yurt dışında pazarlanmaktadır.

1972-1992 yılları arasında Birliğimizin kendi imkanları ile dokuttuğu halılar vatandaşlarımız tarafından satın alınmaktaydı. Ancak 1992 yılından sonra Halı Firmalarına fason üretime başlanılmış böylece hem açılan atölye/kurs hem de kursiyer sayısında büyük artış olmuştur.

1992 – 2018 yılları arasında ilimiz genelinde ortalama 75 yerleşim yerinde (ilçe merkezi, belde, köy) yüzlerce halıcılık kursu açılmıştır. Bugüne kadar açılan bu kurslarda binlerce kadın kursiyerimiz  hem el halıcılığımızı yaşatılmasını sağlamış hem de aile bütçelerine katkı sağlamışlardır.

Son 25 yıl içerisinde 160.000 m2 civarında el halısı dokunmuştur.Niğde ile Nevşehir arasının yaklaşık 80 km olduğu dikkate alınırsa  Niğde’den  Nevşehir’e gidiş ve dönüş olmak üzere 1 metre eninde 160 km uzunluğunda el halısı döşenmiştir.

Bu üretim karşılığında da üretim yapılan firmalar tarafından 52.000.000 TL kursiyerlere ödenmiştir.

 

Birliğimizin faaliyetlerini sadece el halıcılığı kursları açarak kursiyerlerin ekonomilerine katkı sağlamakla sınırlandırmak doğru değildir. Birliğimizin ekonomik faaliyetleri yanında  kültürel faaliyetleri de çok önemlidir.

Birliğimiz her şeyden önce geleneksel el sanatlarımızdan olan halıcılığımızın yaşatılmasına, öğretilmesine ve gelecek kuşaklara aktarılmasına önemli katkılar sağlamaktadır.  Ülkemizde bu amaçla kurulan tek mahalli idareler birliğidir.

Niğde’nin hemen her yerinde el halıcılığı yüzyıllardır yapılmaktadır. Özellikle Bor, Çamardı, Maden, Kemerhisar ve çevreleri halılarıyla tanınırdı.  İngilizler XIX. yy.’da Bor’da halkın şirket dediği bir halı atölyesi kurup halı dokutmuşlardır. Ayrıca, çevredeki köylerde de ısmarlama halı imal ettirmişlerdir. XX.yy. başlarına kadar de faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. İngilizlerin bölgeyi terk ederek halıcılığın sona ermesi ile özellikle İkinci Dünya Savaşı yıllarında halkın çok güçlük çektiği, yaşlılarca anlatılmıştır. (Prof.Dr.Bekir DENİZ.- Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000, sy.134)

İlimizde bu kadar önemli olan el halıcılığında halkımız tarafından çok sayıda  geleneksel desenli halı dokunmuştur. Geleneksel desenlerimizin kaybolmaması, gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla 2001 yılında “Geleneksel Niğde Halıları Projesi” başlatılmış, proje kapsamında ilimize ait yaklaşık 100 desen tespit edilerek yeniden çizilmesi sağlanmıştır. Bu desenlerden 50 farklı örnekte halı tekrar dokutulmuştur.

Rekor Halılar  :  Üretim yaptığımız bir firmanın  Kuveyt Sarayından aldığı bir sipariş üzerine 2002 yılında 157 m2 ve 2005 yılında ise 162 m2 büyüklüğünde, Cumhuriyet Tarihimizin en büyük tek parça halıları dokunmuştur. 2008 yılında ise 6,75 metre eninde 25,00 metre boyunda olmak üzere toplam 168 m2 büyüklüğünde dokunan halı ile kendi rekorumuz kırılmıştır. Halı 6 genç kız tarafından iki senede dokunmuştur.  Halılar yün ve kök boyalı malzeme ile dokunmuş ve üç halı da İlimizin ve halıcılığımızın tanıtımına önemli katkı sağlamıştır. Ulusal ve yerel basında yazılı ve görsel olarak yayınlanmıştır. 

PAZIRIK HALISI:  Dünyada bu güne kadar tespit edilen ve Türkler tarafından dokunduğu kabul edilen  ilk düğümlü halı olan Pazırık Halısı’da tarafımızdan orijinaline uygun olarak dokunmuş olup Valilikte Makam katında sergilenmektedir.

Pazırık Halısı : Rus arkeoloğ  C.İ. Rudenko tarafından,1947-1949 yılları arasında Sibirya Altay Dağları eteklerinde, V. Pazırık Kurganı’nı da (oda mezar) çıkartılan ve günümüzde pazırık halısı diye bilinen halıdır. Halı, Kurgan’ın içine su dolup buzullaşması sonucu günümüze kadar sağlam bir halde gelmiştir. Bugün Leningrad Ermitaj Müzesi’ndedir. Kimi kaynaklarda M.Ö. III-II., kimilerinde de M.Ö. V-III. Yüzyılda Asya Hun Türkleri tarafından dokunduğu kabul edilen halı dünyanın en erken tarihli düğümlü halısıdır.  Yün malzeme ve yün Türk düğümüyle dokunmuştur. Halı yaklaşık olarak 189 X 200 cm boylarında olup 1 dm2’sinde (10x10 cm) 3600 düğüm vardır.

Birliğimiz Avrupa Birliği tarafından finansman edilen projelerle de ilimizde sayılı kuruluşlar arasındadır. Bu güne kadar 4 Avrupa Birliği projesi yürütmüştür.

2005 yılında Avrupa Birliği finansmanı  ile  açılan  “Halı Dokuma ve Desinatörlüğü Eğitim-Uygulama Merkezinde bu güne kadar 250 civarında gencimize desinatörlük eğitimi verilmiştir. Talep olması halinde her sene yaz aylarında desinatörlük kursu açılmaktadır. Ayrıca yine projeler kapsamında İsveç ve Letonya’da toplam 30 gencimiz desinatörlük ve el sanatları alanında 15 gün staj yapmışlardır. Başka bir AB projesi ile de ilimizde mahalli idarelerde ve meslek liselerinde yönetici olan görev yapan 30 kişi 15 gün Almanya ve Letonya’da mahalli idarelerin mesleki eğitim katkıları üzerine inceleme yapmışlardır.